„Ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze” wprowadza nowe wymogi dotyczące produkcji i dystrybucji e-booków.

Co dla wydawców oznaczają nowe przepisy?

Od 28 czerwca 2025 roku treści cyfrowe, w tym e-booki, muszą być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Oznacza to, że platformy dystrybucyjne, także sklepy internetowe i biblioteki cyfrowe, będą musiały umożliwiać dostęp do e-booków w formie przyjaznej dla użytkowników o zróżnicowanych potrzebach.

Podstawowe wymagania obejmują:

• Alternatywne opisy zdjęć. Ilustracje, zdjęcia i grafiki powinny mieć opisy tekstowe, aby narzędzie czytające treść mogły „opowiedzieć” obrazek.
• Interfejs dostępny sensorycznie. Trzeba zapewnić możliwość powiększenia tekstu, zmianę jasności i kontrastu, oraz dostęp do technologii wspomagających, jak np. programy czytające tekst osobom niewidzącym.
• Alternatywne rozwiązania dla kolorów i dźwięków. Gdy informacje są przekazywane za pomocą kolorów (np. wielobarwne podkreślenia, legendy) lub dźwiękiem (plik dźwiękowy w tekście), muszą mieć alternatywę.
• Interoperacyjność plików. Format książki musi być kompatybilny z narzędziami wspomagającymi, które pomagają w odczytywaniu treści.
• Dostęp do struktury i treści. E-booki powinny mieć uporządkowaną strukturę, ułatwiającą poruszanie się po niej. Jeżeli książka ma rozdziały, musi mieć spis treści umożliwiający nawigację.
• Informacje o dostępności. Metadane e-booka powinny zawierać informacje o jej funkcjach i dostępności.

Jak spełnić wymagania ustawy?

Tylko pozornie wydaje się to skomplikowane. Żeby spełnić wymogi ustawy wystarczy prawidłowo złożyć e-booka w formacie EPUB 3.0.

Co to oznacza „prawidłowo złożyć EPUB”? Przede wszystkim zawartość treści musi być odpowiednio zorganizowana za pomocą nagłówków, list, linków i innych elementów strukturalnych, które pozwalają na łatwiejsze nawigowanie po treści za pomocą technologii wspomagających, np. czytników ekranu. Wszystkie odnośniki powinny być prawidłowo oznaczone w tekście, np. w przypadku linków nie można zapominać o podkreśleniu. Nie zalecane jest dodawanie obrazków, które są linkami, bez tekstu informującego o tym, co wydarzy się po kliknięciu. W prawidłowo złożonym pliku powinien być także dobrze zakodowany język tekstu. Nie można zapomnieć o zapisaniu w pliku metadanych informujących o zastosowanych dostępnościach.

Elibri pomaga wydawcom w spełnieniu wymagań związanych z dostępnością

W Elibri zaimplementowaliśmy program ACE by DAISY (Accessibility Checker for EPUB).

By z niego skorzystać, po wgraniu pliku do systemu Elibri, wystarczy kliknąć na raport dostępności. Uruchomi się wtedy narzędzie, które automatycznie sprawdzi plik i wygeneruje raport opisujący błędy.

Do najważniejszych funkcji programu należą:

• Automatyczne sprawdzanie dostępności. ACE skanuje pliki EPUB, aby sprawdzić potencjalne problemy związane z dostępnością, takie jak brak opisów obrazów, niespójności strukturalne oraz nieodpowiednia organizacja treści.

• Szczegółowe raporty. Po przeanalizowaniu pliku EPUB, ACE generuje raport, który wskazuje problemy związane z dostępnością. Raport zawiera szczegóły dotyczące każdego problemu oraz sugestie, jak je naprawić.

• Zgodność ze standardami dostępności. Sprawdzana jest zgodność ze standardami, takimi jak wytyczne WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) oraz specyfikacje EPUB Accessibility 1.0.

Z przeprowadzonych w Elibri testów wynika, że do najczęstszych błędów popełnianych podczas składanie e-booków należą:

• Brak atrybutu lang w HTML. Uniemożliwia to czytnikom prawidłowe odczytywanie tekstu. Może się zdarzyć, że elementy pisane w różnych językach, np. anglojęzyczne nazwiska, będą nieprawidłowo przetwarzane na mowę.

• „Fałszywe nagłówki”, czyli zwykłe akapity ostylowane tak, aby udawały nagłówki.

• Nagłówki bez zachowanej hierarchii.

• Zbyt niski kontrast pomiędzy tekstem a tłem.

• Używanie zbyt wielu kolorów tekstu.

• Brak tekstów alternatywnych - opisów ilustracji i zdjęć.

• Brak zaznaczenia, że tekst lub obraz jest linkiem.

• Brak lub zbyt małe odstępy pomiędzy elementami graficznymi a tekstem.

• Tabele przekształcane na ilustracje (również bez tekstu alternatywnego).

• Zbyt rozbudowane tabele w html (dobra praktyka to maksymalnie 4-5 kolumn tabeli).

Metadane o dostępności zaszyte w plik epub

Dodatkowo jest wymagane, żeby w pliku zaszyć informacje o jego dostępności. Możemy określić kilka właściwości:

• AcessMode - tryb dostępu, w przypadku e-booka powinny być podane wartości textual (tekstowa) i visual (wizualna)

• AccessibilityFeature – np. obsługa czytników ekranu, napisy, możliwość powiększania tekstu.
• AccessibilityHazard (Bariery dostępności) – ostrzeżenia, np. przed migającymi obrazami.
• Podsumowanie dostępności (AccessibilitySummary) – tu wymienione są wszystkie działania, które zostały podjęte, by publikacja stała się bardziej dostępna np. poprzez wprowadzenie opisów alternatywnych, czy dodanie atrybutów umożliwiających uruchomienie „Text to Speech”, sposób nawigacji czy użycie Arii. Dobrze zrobiony opis dostępności zawiera też pole, w którym opisane są zauważone braki.

Przykład:

Najpopularniejszym standardem opisu metadanych na rynku wydawniczym jest ONIX nadzorowany przez konsorcjum Editeur. Standard jest wdrożony w Elibri i wykorzystywany przez polskich wydawców. Jeśli chcecie, żebyśmy dodali do rekordów ONIX informacje o dostępności e-booków, napiszcie do nas.

Podsumowanie

„Ustawa o dostępności usług i produktów…” od czerwca nakłada na twórców e-booków obowiązek wdrożenia standardów mających na celu zwiększenie dostępności książek cyfrowych dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Elibri implementując narzędzie ACE umożliwiające sprawdzenie poprawności e-booka pod kątem dostępności.